Bespreking van

Liefde in oorlogstijd van Steffie van den Oord

De verloren vader van Leonora Dijkgraaf-Lokkers

Dit stuk is geplaatst in het JIN blad in 2007.

Het was leuk op het verjaarsfeest van Pelita. Er was veel te doen en te zien, en de JIN-stand had veel aanspraak. De informatie over de projecten van ‘Het Gebaar’ trok veel belangstelling, en boeken lagen er in overvloed. Ik pak daar voor nu even een paar dingen uit. Van Leonora Dijkgraaf-Lokkers schafte ik ‘De Verloren Vader’ aan (2006). Wel duur (20 euro), maar vanwege het thema verplichte kost voor de JIN-site. De vertelling gaat over de liefdesrelatie in Indië in oorlogstijd van een Japanse officier met een vrouw van Javaans-Joegoslavische afkomst, en hun daaruit geboren dochter (Gaia), die met haar moeder later in Nederland opgroeit, dan op een keer de waarheid over haar afkomst verneemt en op zoek gaat naar de ‘verloren vader’. Het is een erg geromantiseerd verhaal waarin het stereotype beeld van de ‘wrede Jap’ (in de ‘Gebroken Spiegel’, een vorige roman van haar) heeft plaatsgemaakt voor dat van de Japanse vader als nobele figuur. Maar het is toch maar fictie, zou je zeggen en je kan fijn meeleven met het meisje dat veel moet doormaken voordat ze aan het eind in de armen van haar vader valt, en in die van een J-I-nakomeling met wie ze trouwt. Maar helaas, uitdrukkelijk wordt erbij gezegd, dat de geschiedenis gebaseerd is op feiten. Dat betekent dat je de overdrijvingen en onjuistheden niet allemaal voor lief kunt nemen. Het zijn er teveel om hier te bespreken. Om een voorbeeld te geven, Gaia denkt: “Het enige dat telde was het feit dat zíj een gewenst kind was in tegenstelling tot de meerderheid van haar lotgenoten”. Dit is fictie, en verre van een feit. In Nederland komt Gaia op een gegeven moment in aanraking met ‘lotgenoten’ en het boek vertelt in dat verband over de (werkelijk bestaande) stichting Sakura. Voor JIN-leden van het eerste uur is het een gekke ervaring dat hierbij niets maar dan ook niets valt te lezen over de vereniging JIN en de activiteiten die de vereniging vanaf 1991 heeft ontplooid. Sakura is een afsplitsing van JIN (in 1995, zie elders op de site). Het is nog gekker als je bedenkt dat de eerste advertentie in een landelijk dagblad, welk feit in het boek is vermeld, in 1983 is geplaatst door de huidige voorzitter van de vereniging JIN, overigens met motieven die niet dezelfde zijn als die van Gaia in het boek. Maar laat maar. Vervelender is de miskenning van het feit dat de zoekacties in Japan vanaf 1991 maar in 1995 voluit door de vereniging JIN zijn opgezet. Die hebben lange jaren veel inspanning van het JIN-bestuur gekost, met goede resultaten. Zie elders op deze site voor deze historie. Iets dergelijks geldt voor de Japanreizen waarvan in het boek sprake is: “Tot hun grote verbazing werd de stichting Sakura via de Japanse regering een Cultural Exchange Program aangeboden”. Op dat moment was de vereniging JIN echter al vijf jaar bezig om met de EKNJ verwerkingsreizen naar Japan te organiseren, met de Japanse ambassade en op kosten van de Japanse regering. Zie elders op de site. Het is een beetje spookachtig om te ervaren dat het werk waar de vereniging zo intensief mee bezig is geweest, hier geen enkel spoor lijkt te hebben nagelaten.

Mevrouw Dijkgraaf heeft waarschijnlijk nooit van de vereniging JIN gehoord. Hoe is het mogelijk? Maar JIN mag eigenlijk wel blij zijn niet in het boek genoemd te worden. Het meest storende is namelijk de botte, niet op onderzoek of feiten gebaseerde, totaal onjuiste associatie met dwangprostitutie die de schrijfster aanbrengt. Zo staat in de introductie plompverloren: “Circa 3000 Japans Nakomelingen (wereldwijd) zijn zich bewust van het feit dat zij een Japanse vader hebben. Al of niet ontstaan door dwangprostitutie. Soms door een vrijwillig contact.”

Wie een authentiek verhaal wil lezen, kan terecht bij Steffie van den Oord: “Liefde in oorlogstijd” (2004, uitgeverij Contact). Zij heeft mensen geïnterviewd die dit hebben meegemaakt. In het verhaal, getiteld “Liever hij dan die ellendige Hendrik”, ondertitel: “Meiske, Makassar, Indonesië, 1928″, komt een relatie aan bod van een Japanse militair met een Indische vrouw die van hem een kind krijgt. Het is een diepgaande en ontroerende beschrijving vanuit het perspectief van de vrouw. Zij is de moeder van een van de leden van de vereniging [Ron Meijer thans bestuurslid]. Ik zal vragen of het op de site kan worden geplaatst. (Han 26-11-2007)